Een geschiedenis van de Gemengde Vrijmetselarij in België

Rond de overgang naar de 20e eeuw rommelde het in Maçonniek België, onder andere over het vraagstuk van de vrouw in de Vrijmetselarij. Er waren felle voor- en tegenstanders. Een aantal leden van het Grootoosten van België begonnen in 1910 actief aandacht te besteden aan de recent opgerichte gemengde orde Le Droit Humain die eerder in Frankrijk was ontstaan. Zo nodigde de loge Les Amis Philanthropes uit Brussel de grondleggers van de gemengde Vrijmetsearij, Georges Martin en Marie Deraismes, uit voor een voordracht. Deze brachten een aantal broeders en zusters mee wat zou leiden tot de opsplitsing van de genoemde loge.

Toch zou deze avond op 21 november 1910 voor een grote doorbraak gaan zorgen. De voorzitter van Les Amis Philanthropes zou zich namelijk actief gaan bemoeien met de oprichting van de eerste gemengde loge in België: Egalité 45. Deze loge is uiteindelijk opgericht op 22 februari 1911, het tempo zat er dus aardig in. Het zou toch nog tot 24 mei 1912 duren voordat de loge werd geïnstalleerd door Marie Martin.

Pas op 25 april 1928 was de Belgische loot aan de boom van Le Droit Humain groot genoeg om een eigen federatie op te richten.

Wat overigens uniek is voor België is dat Le Droit Humain wordt erkend door de mannen-organisatie het Grootoosten van België (zelf ook ‘adogmatisch’).

Ik heb nog één naam van een vroege, vrouwelijk Vrijmetselaar in België:
Isabelle Gatti de Gamond (1839-1905) wordt in 1903 bij Diderot een loge van Le Droit Humain in Parijs. Ze is lerares en verschillende van haar leerlingen volgen Gatti’s voorbeeld.
Helaas heb ik nog niet ontdekt of zij ook lid was van de eerste loge Egalité.

Adoptie-Vrijmetselarij is een soort van ‘Vrijmetselarij light’ waarvan ook vrouwen lid kunnen worden en welke als een soort zijtak aan de mannen-Vrijmetselarij zit. Adoptie-loges waren er vooral in Frankrijk en zou -opnieuw in Frankrijk- uit deze adoptie-Vrijmetselarij de exclusief vrouwelijke Vrijmetselarij ontstaan. Dit gebeurde in 1952, maar het zou nog tot 1974 duren voordat de Vrouwengrootloge van Frankrijk een loge opricht in België. Opnieuw met hulp van mannelijke Vrijmetselaren en opnieuw in Brussel, zouden in Frankrijk ingewijde Belgische vrouwen, maar ook Franse dames, de loge Irini stichten. In hetzelfde jaar volgden l’Etoile Mosanein Luik, La Sourcein Brussel (1976) en l’Epi in Charleroi (1978). De laatste zou de eerste loge zijn die bij oprichting alleen uit Belgische vrouwen bestond.

In 1981 zijn er voldoende loges om een Belgische Vrouwen Grootloge op te richten. Deze deed het zo goed dat er ook loges zijn opgericht in New York en Kopenhagen.

Voor beide verhalen geldt dat dit een wat schrale start is, zeker in contrast met mijn uitgebreide geschiedenis van de Gemengde Vrijmetselarij in Nederland, maar het begin is er en zodra ik ergens meer informatie vind, zal ik het bovenstaande aanvullen.

Er is een proefschrift online te lezen die gaat over de rol Le Droit Humain bij de emancipatie van de vrouw in België. De geschiedenis komt hierbij ook ter sprake. Lees de scriptie (een PDF-bestand) hier.

Verder geeft mijn bespreking van het boek 75 Jaar Gemengde Vrijmetselarij nog wat meer beeld van de Belgische geschiedenis.