Wie was H.J. van Ginkel?

Wie wat zoekt over Vrijmetselarij in de Nederlandse taal, komt al snel de naam H.J. van Ginkel tegen. Ik kwam de naam echter op steeds meer manieren tegen, schrijver van boeken, vertaler van boeken, uitgever, schrijver van ritualen, schrijver over Theosofie. Wie was die man eigenlijk? Van Ginkel is blijkbaar niet ‘belangrijk genoeg’ voor een Wikipedia artikel en sowieso vind ik nergens veel informatie bij elkaar. Ik ben eens op zoek gegaan.

H.J. blijkt te staan voor Hendricus Johannes, roepnaam Henri. Van Ginkel is geboren op 6 juli 1880 in Den Haag en overleden op 4 mei 1954. H.J. was één van twee kinderen (hij had een broer Hendrik Anthonie Marinus, 1872-?) en zijn ouders heetten Marinus Hendricus Anthonie van Ginkel en Gesina de Vries).
Van Ginkel was getrouwd met de in Bedford, Engeland, geboren Helen Constance Beane (geboren 1874).

H.J. blijkt vooral actief te zijn geweest in de vroege Theosofische Vereniging en Le Droit Humain in Nederland, maar hij heeft ook geschreven voor publicaties van het Grootoosten der Nederlanden (waar hij volgens sommigen ook lid was) en enkele van zijn boeken worden vaak aangehaald door allerlei Vrijmetselaren.

Wat bekend is, is dat Van Ginkel in 1904 samen met zes anderen is ingewijd door Annie Besant in Amsterdam en dat hij kort daarna een van de eerste leden was van de eerste gemengde loge in Nederland: Cazotte.
Wat wel aardig om te vermelden is dat Ank Engel in haar boek Broeders en Zusters de eerste leden noemt van de loge Cazotte en daarbij schrijft: “de Broeders van Ginkel” (en “de Zusters Perk-Joosten”), H.A.M. van Ginkel bewandelde dus deels hetzelfde pad als H.J. Tot slot wordt als Cazotte lid “Duwaer” genoemd die we later ook nog tegen zullen komen.

In 1911 richtte Van Ginkel, met zes anderen, een andere loge op, Christiaan Rosencreutz in Laren (waar hij destijds woonde), later Hilversum.

In 1904 heeft Van Ginkel de “Dharma Workings” vertaald naar het Nederlands, de oorspronkelijke Theosofische Ritualen die gebruikt werden door loges die werden opgericht door Annie Besant. Ondanks dat hij zelf een actief Theosoof was, vond Van Ginkel dat Theosofie en Vrijmetselarij niet bij elkaar hoorden. Daarom schreef hij een combinatie van de “Dharma Workings” en het Rituaal dat in gebruik was bij het Grootoosten der Nederlanden om zo tot een niet-Theosofisch Rituaal te komen. Dit Rituaal werd gebruikt in Christiaan Rosencreutz vanaf 1915 en zou later voorgesteld worden als het enige Rituaal voor Le Droit Humain Nederland. Het Rituaal is bekend geworden als het Rituaal Van Ginkel, het Schotse Rituaal, maar wordt tegenwoordig het Nederlandse Rituaal genoemd.

Van Ginkel was de eerste voorzitter van Christiaan Rosencreutz, maar zou vrij snel “Vertegenwoordiger van de Opperraad” worden.
In haar boek Broeders en Zusters schrijft Ank Engel hierover het volgende:

H.J. van Ginkel (1913-1923) [in deze periode was hij vertegenwoordiger van de opperraad]

De eerste Vertegenwoordiger van de Opperraad was Broeder H.J. van Ginkel. Hij vertegenwoordigde Nederland al sinds 1911 samen met Broeder A.J. Cnoop Koopmans. In 1913 werd hij officieel benoemd tot Vertegenwoordiger van Nederland en de koloniën. Broeder van Ginkel was uitgever en hij richtte in 1903 samen met de drukker Broeder J.F. Duwaer een drukkerij op in Amsterdam. In juli 1904 werd Broeder van Ginkel door Zuster A.Besant in Amsterdam binnen enkele dagen in drie graden ingewijd. Hij behoorde tot de eerste leden van de eerste loge Cazotte en de oprichtingsvergadering van de loge Christiaan Rosencreutz vond plaats in zijn huis in Laren. Naar alle waarschijnlijkheid heeft hij de naam voor de nieuwe loge voorgesteld. In ieder geval was hij de eerste Meester van Christiaan Rosencreutz.

Broeder van Ginkel was zelf theosoof, maar hij was van mening, dat men zijn theosofische kennis niet in de loge op de voorgrond mocht brengen. Zo vertelde hij, dat er in Engeland zelfs een loge was met de bepaling, dat slechts de helft van de leden theosoof mocht zijn. Hij bracht ook de wens over van de gezaghebbende theosoof Broeder C. W. Leadbeater in de ceremoniën van de gemengde loges zoveel mogelijk de tekst van de ritualen van de masculiene Orde te gebruiken. In 1915 schreef Broeder van Ginkel het zgn. Schotse rituaal van de Nederlandse Federatie met als basis de ritualen van het Grootoosten. Samen met Broeder Duwaer richtte Broeder van Ginkel de M.U.M. op, de Maçonnieke Uitgevers Maatschappij, die vele broches, rituaalboeken en verenigingstijdschriften uitgaf. In het jaar 1922 gaf Broeder van Ginkel in het Officieel Bulletin zijn visie op de Vrijmetselarij.

[…]

Broeder van Ginkel is overleden op 4 mei 1954.

De reden dat ik de volledige naam van Van Ginkel heb gevonden is dat hij (ook samen met Duwaer) in de politiek zat en wel in de Algemeene Staatspartij waar hij penningmeester was van 1915 tot 1917 (opgevolgd door Duwaer) en voorzitter van 1917 tot 1918 (opvolgend op Duwaer). In 1918 was hij kandidaat voor het kamer lidmaatschap en in 1922 zat hij in een commissie. Overigens, voor beide personen geldt dat ze kandidaat waren voor de Amsterdamsche Neutrale Partij verkiezingen, gemeenteraad Amsterdam en op de sublijst stonden voor Drukkers en Boekhandelaren van Neutraal Blok aller Middenstanders verkiezingen gemeenteraad Amsterdam.

In 1903 richtte Duwaer de N.V. Drukkerij en Uitgeverij J.F. Duwaer en Zoonen. Zoals we zagen in het citaat van Engel, startte hij in hetzelfde jaar een drukkerij op met Van Ginkel. Dit zal dan Duwaer & Van Ginkel zijn (soms Van Ginkel & Duwaer). Bovendien hadden de twee ook nog de uitgeverijen N.V. Theosofische Uitgevers Maatschappij en de N.V. Maçonnieke Uitgevers Maatschappij. Er zijn ook boeken van Van Ginkel uitgegeven via een uitgeverij genaamd N.V. Maçonnieke Uitgeverij “Hermes”. Het zou me niet verbazen als dit een andere ‘werktitel’ was van Van Ginkel en Duwaer, maar dit kan ik niet bevestigen. “Gnosis” is nog zo’n Theosofische uitgeverij uit Amsterdam uit dezelfde tijd…

Even kort over Duwaer. Johannes Francisus Duwaer (4/3/1869 tot 14/6/1944), een enige zoon die zelf een groot gezin stichtte (acht kinderen!). Hij huwde Anna Maria Sybilla Loye (1872-1943).

Van Ginkel in 1911 een tijdschrift genaamd Swastika. De ondertitel luidde “Officieus orgaan der Algemeene Gemeenschappelijke vrijmetselarij in Nederland”. Van Ginkel maakte het blad samen met A. Kerdijk. Het blad heeft in elk geval vijf jaar bestaan. De uitgeverij was de eerder vermeldde uitgeverij “Hermes”.

Via de N.V. Maçonnieke Uitgevers Maatschappij verscheen ook het tijdschrift Bouwsteenen voor een veelzijdige en hamonische levens en wereldbeschouwing, driemaandelijks tijdschrift gewijd aan wijsheid en schoonheid van alle tijden, opnieuw een niet-officieel tijdschrift van Le Droit Humain. Van dit blad verschenen zeven jaargangen tussen 1926 en 1932, maar de laatste drie jaargangen waren van een andere uitgever en met een andere redacteur. Ik weet niet of Van Ginkel een van de initiatiefnemers was, of hij ook voor het blad heeft geschreven of dat hij alleen de uitgaven verzorgde.

Naast politiek en Vrijmetselarij blijkt Van Ginkel ook betrokken te zijn geweest bij het oprichten van een Nederlandse organisatie rond de leringen van Inayat Khan, van de Universele Soefi’s. In zijn autobiografie schrijft Khan dat vroege leden “de Heer en mevrouw van Ginkel” waren. Henri en zijn vrouw.

In 1997 verscheen er een boekje over 100 jaar Theosofische Vereniging Nederland (1). Volgens de auteur Ruud Jansen was Henri een neef van het befaamde medium Meulemans-Van Ginkel bij wie we de oorsprong van de Nederlandse Theosofische Vereniging kunnen zoeken. In een familie van zeevaarders ging Henri werken bij een uitgeverij en zoals we al zagen, heeft hij zich in deze tak van sport erg verdienstelijk gemaakt. Met H.P.A. Wierts van Coehoorn (ook een vroeg gemengd Vrijmetselaar) had hij de Theosofische Uitgeverij.

Veel wijzer dan dat ben ik over Van Ginkel niet geworden. Zoals gezegd, heeft hij een aantal boeken geschreven, er een aantal vertaald en hij heeft veel geschreven voor het tijdschrift Theosofia, het Bulletin van Le Droit Humain Nederland en ongetwijfeld nog een aantal andere dingen.

De man is vrij prominent geweest in zowel de vroege Nederlandse Le Droit Humain en ook in de vroege Nederlandse Theosofische Vereniging. Blijkbaar was hij een harde werker op de achtergrond waarvan weinig meer is overgebleven dan advertenties in kranten voor lezingen die hij hield, boeken die hij uitgaf en natuurlijk zijn eigen boeken en artikelen die schreef en vertaalde.

Het lijkt erop dat hij vooral bekend zal blijven vanwege twee invloedrijke boeken die hij vertaalde (en in een enkel geval ook zelf uitgaf), zie Gould en Newton in de bibliografie hier onder.

Ik heb nergens een bibliografie gevonden, dus ik ben zelf begonnen er een te maken. Mocht iemand nog titels hebben gevonden die ik heb gemist, laat het me weten.

Mochten mensen meer informatie hebben over de man zelf, dan hoor ik dat natuurlijk ook graag.

Bibliografie

Eigen werken

• Schets van de geschiedenis van de Vrijmetselarij en een verslag van de Vorming van den Opperraad der Algem. Gemeenschappelijke Vrijmetselarij 1905 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• De Groote Pyramide 1908 N.V. Theosofische Uitgevers Maatschappij;
• Annie Besant 1909 Theosofische Uitgeversmaatschappij;
• De Vrouw in de Vrijmetselarij 1911 Amsterdam. Maç. Uitgeversmij. “Hermes”;
• Meerdere inlichtingen voor hen die het voornemen hebben Vrijmetselaar te worden 1912 Maç. Uitgeversmij. “Hermes”.
• Oorlog : theosofische beschouwingen naar aanleiding van den huidigen wereldoorlog 1914 Theosofische Uitgevers-Maatschappij
• Over Vrijmetselarij als Koninklijke Kunst 1914. Maç. Uitgeversmij. “Hermes”.
• De verzoening van godsdienst en wetenschap : Openbare voordracht, gehouden voor de vereeniging “de middaghoogte” afd. Haarlem, op maandag 22 maart 1915
• Inlichtingen omtrent de Algemeene Gemeeschappelijke Vrijmetselarij 1914
• Oorlog: oorzaak en gevolgen voor de huidige crisis 1915 N.V. Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Vrijmetselarij 1916 Uitg. Opperraad
• Vrijmetselarij en de orde der algemeene gemengde Vrijmetselarij 1916 Opperraad
• Leeft men meer dan eenmaal op aarde? 1917 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Een nieuwe catechismus 1918 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Telepathie 1919 Scheltens & Giltay
• Beknopte samenvatting van De Geheime Leer door H.P. Blavatsky 1920
• Vrijmetselarij onder de arbeidersklassen, N.V. T.U.M.
• Het goed recht der vrouw in de Vrijmetselarij

Vertaalde werken

• Op den Drempel “De Droomer” 1903 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Voorvallen uit het Leven van Mevrouw Blavatsky door A.P. Sinnett 1903 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Esoterisch christendom, of de kleine mysteriën door Annie Besant 1904 Theosofische Uitgeverdmaatschappij, Amsterdam
• Groei der Ziel van A.P. Sinnett 1904 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Schets van de Geschiedenis van de Vrijmetselarij en een Verslag van de Vorming van den Opperraad der Algemeene Gemeenschappelijke Vrijmetselarij, verhandeling van de Dharma loge te Benares, bewerkt door H.J. van Ginkel 1905 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Maan-Pitris A.P. Sinnett en W. Scott Eliot 1905 Theosofische Uitg.Mij.
• De Samenstelling der Aarde van A.P. Sinnett 1905 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Apollonius van Tyana van A.P. Sinnett 1905 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Het verhaal van een kind over Atlantis van William Kingsland 1909 N.V. Theosofische Uitgevers Maatschappij
• De Geschiedenis van Atlantis van W. Scott-Elliot 1909 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Het Verloren Lemurië  van W. Scott-Elliot 1909 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Mystieke Vrijmetselarij of de symbolen der vrijmetselarij en de groote mysteriën der oudheid van J. D. Buck 1910 Uitgegeven namens de Loge “Cazotte” der Algemeene Gemeenschappelijke Vrijmetselarij.
• Krachtmiddelpunten en het Slangevuur van Charles Leadbeater 1910 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Beknopte Geschiedenis der Vrijmetselarij van Robert Freke Gould 1911 Maç. Uitgeversmij. “Hermes”.
• De Nut van het Kwaad van Annie Besant 1911
• Mysterien van het Rozekruis volgens Fama Fraternitas, Confessio Fraternitas en het Scheikundig huwelijk van Christian Rosencreutz anno 1459 / Johann Valentin Andreae 1912 Laren;
• Meditaties: een devotioneel boek bevattende aanwijzingen voor meditaties van H. Rudolph 1913 Theosofische Uitgeversmaatschappij
• Wetenschap en Godsdienst : door 7 Wetenschappelijke Mannen O.J. Lodge 1914 De Middaghoogte
• Het Rituaal van het Mysterie van het Oordeel der Ziel van M.W. Blackden 1915
• De Bouwers van Joseph Fort Newton 1921 Gnosis
• De Vrouwenbeweging en Geslachtsuitdoving door Arabella Keanely 1921 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Het Pad van Leerlingenschap door Annie Besant 1923 Theosofische Uitgevers Maatschappij
• Gedachtekracht, hare beheersing en ontwikkeling van Annie Besant 1925 Gnosis
• Doeleinden en Idealen der Vrijmetselarij van J.S.M. Ward vertaald door A.E.F. Junod en H.J. van Ginkel

Artikelen

• Vrijmetselarij onder arbeidsomstandigheden, Maçonniek Werkblad (16/8/1894);
• De Rozekruisers, lang artikel in De Vrijmetselaar (1907/1);
• The GG., INS., GG., of Universal Co-Freemasonry and the Constitution of the Order door J. D. Reelfs en H. J. Van Ginkel, the co-Mason XIV oktober 1922;
• Mystiek (“Bouwsteenen”, jaargang 3, nummer 3, 1928)
• Mystiek II (“Bouwsteenen), jaargang3, nummer 4, 1928)
• Mystiek en Occultisme (“Bouwsteenen”, jaargang 3, nummer 2, 1928)
• Artikelen in Theosofia (o.a. De Dierenriem, Theosophia, XVI, bI. 167)
• Artikelen in Swastika (o.a. Tarot des Bohémiens van Papus)

In het Gedenkboek ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de internationale orde der gemengde Vrijmetselarij “Le Droit Humain” uit 1949 staat een foto van 1920 van het eerste Internationale Convent” waarop onder andere Van Ginkel te zien is:

(1) …Een kern van broederschap… 100 Jaar Theosofische Vereniging in Nederland 1897-1997 door Ruud Jansen, 1997 Theosofische Vereniging Nederland, isbn 9799061750726