La Loge de Juste

HeidleShoek_WomenMalcolm Davies vertelt het interessante verhaal van een vroege ‘adoptie loge’ in Den Haag.

‘Adoptie loges’ ontstonden in Frankrijk kort na de ‘start’ van de Vrijmetselarij in London in 1717. Het waren loges voor de vrouwen van Vrijmetselaars die vielen onder een mannen-loge en ook werden voorgezeten door een man. Bovendien hadden ze sterk aangepaste ritualen. Het was natuurlijk niet de bedoeling dat dames de ‘echte geheimen’ zouden weten.

In Den Haag lijkt de situatie net iets anders te zijn geweest. De auteur heeft het over “a mixed Scottish lodge”, wat meer klinkt als een echt gemengde loge met een “Schots” rituaal.

Er zijn stukken van La Loge de Juste die ruim een half jaar in 1751 beslaan. Dat is vijf jaar voordat het Grootoosten der Nederlanden werd opgericht! De mogelijke verklaring hier voor staat ook in het artikel van Davies.

In 1747 vielen de Fransen het Zuidelijke deel van het tegenwoordige Nederland binnen en het lijkt erop dat het idee van adoptie loges op deze manier Nederland bereikte. Willem Bentinck was in die tijd erg actief. Hij hoopte niet alleen Nederland te verenigen onder een democratisch regime, maar hij was ook betrokken bij de oprichting van La Loge de Juste. Blijkbaar trok hij zijn democratische ideeën ook door naar het vrouwelijke geslacht.

We maken een sprongetje terug naar de geschiedenis van de Vrijmetselarij in Nederland. De geschiedenis die je meestal krijgt is dat in 1734 de eerste loge werd opgericht, een jaar later de tweede, maar dat het tot 1756 zou duren voordat 10 loges zich verenigden in “Groote Loge der Zeven Vereenigde Nederlanden”. Davies heeft een iets ander verhaal en La Loge de Juste speelt een rol in dat verhaal.

De eerste Nederlandse Grootmeester, Radermacher, overleed op 12 April 1748. Hij was Premier Grand Maître de l’Illustre Ordre dans les Provinces Unies et du Ressort de la Généralité vanaf juni 1735. Op 24 Juni 1749 werd, Joost Gerrit, (Juste Gerard) baron van Wassenaer (1716−1753) geïnstalleerd als de nieuwe Grootmeester.

De tweede Grootmeester, de baron, was een vriend van Bentinck die eerder ter sprake kwam. Bentinck haalde hem niet alleen over om La Loge de Juste (die zelfs naar Joost/Juste is vernoemd) te erkennen, maar ook om er een Grootloge van te maken en ook daar Grootmeester van te worden. Van Wassenaer was dus zowel Grootmeester van de mannen als van de gemengde Grootloges.

Dat Grootmeesterschap verliep niet bepaald soepel. Het mismanagement en de schandalen waren zodanig dat in 1752 de Grootloge (waarschijnlijk ook de gemengde) werd opgedoekt en vier jaar later werd er een nieuwe organisatie opgericht zonder ook maar de minste verwijzing naar de eerder bestaande Grootloge.
Davies suggereert dan La Loge de Juste hier iets mee te maken heeft.

Hierna kijkt de auteur specifieker naar de bedoelde loge. De leden waren aristocraten, militairen en acteurs. Die laatsten stonden in die tijd zo’n beetje gelijk aan prostituees. Mensen die naar de opera gingen moesten zich verantwoorden en stelden duidelijk dat ze absoluut niet backstage kwamen. Dat deze combinatie van mensen samen kwamen achter gesloten deuren, was natuurlijk erg verdacht.

De loge lijkt maar kort actief te zijn geweest, maar ze was wel erg actief. Er zijn flinke teksten geschreven en gepubliceerd en er werd bijvoorbeeld een liedboek uitgegeven. Een zekere St. Etienne heeft teksten geschreven voor twee hogere graden, maar of die ook zijn gebruikt, is niet duidelijk. . De auteur van het artikel heeft deze vergeleken met de ritualen van een latere Haagse adoptie loge L’Adoption ou la Maçonnerie des Femmes en trois Grades (1775) en ziet veel overeenkomsten in symboliek. Deze is vooral gebaseerd op het Oude Testament, zoals de Ark van Noach, Adam en Eva, de Toren van Babel en Jacob’s Ladder, zoals dit ook het geval was bij Franse adoptie loges.

Verder is er veel informatie over de problematische financiën van de loge. De Grootmeester die de schulden inlost, de kosten van inwijdingen die steeds hoger werden om gaten te dichten, enz. Die problemen, samen met de schandalen rond de loge vanwege het lidmaatschap van acteurs en de rel binnen de mannen-organisatie over de erkenning van La Loge de Juste zullen het einde van de loge hebben betekend.

Davies verwijst nog een paar keer naar Franse adoptie loges. In 1774 zou het Grand Orient de France de adoptie loges erkennen, maar jaren later (eeuwen) werd dit een probleem voor hun erkenning als “reguliere” organisatie en werden deze loges losgekoppeld. Zo werd de Vrouwengrootloge van Frankrijk opgericht.
Ook zijn er wat verwijzingen naar andere ‘semi-Maçonnieke’ gemengde organisatie zoals de Orde van Mopsen die in Duitsland actief was tussen ongeveer 1740 en 1770.

Al met al een interessant verhaal over vrouwen in de Vrijmetselarij en daaraan gekoppeld de geschiedenis van de Vrijmetselarij in Nederland.

Add a Comment

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *