Mathieu Lauweriks

De eerste leden van de Gemengde Vrijmetselarij in Nederland waren de Zusters Perk-Joosten, Wierts van Coehoorn-Stout, Dijkgraaf en Waller en de Broeders van Ginkel, Wierts van Coehoorn, Hallo, Lauweriks en Duwaer.

Aldus Ank Engel in Broeders en Zusters (1). “It is a bit of a stretch” zoals dat in het Engels heet, maar “Lauweriks”, zou dat Johannes Ludovicus Matheus (Mathieu) Lauweriks kunnen zijn? Dat zou op zich niet vreemd zijn, want Mathieu Lauweriks leefde in de juiste periode. Hij werd geboren in Roermond in 1864 en overleed in Amsterdam in 1932. Bovendien was deze bekende architect erg actief in de Theosofische Vereniging en alle namen uit het citaat kwamen ook uit de Theosofische Vereniging en werden door Annie Besant ingewijd in de Vrijmetselarij. Tenzij er dus een andere Lauweriks actief was binnen de Theosofische Vereniging in dezelfde periode, hebben we hier weer een interessante en kleurrijke figuur uit de vroege dagen van de gemengde Vrijmetselarij.

Over Mathieu Lauweriks is aardig wat informatie te vinden, want hij is vrij bekend en opereerde in kringen van nog bekendere mensen.

De ouders van Mathieu waren Jean Hubert Lauweriks (1819-1861) en Maria Hubertina Gertrudis Stapper (?-1861). Dit stel had drie zoons. Op 22-6-1899 trouwde Mathieu met Anna Jacoba Antonia Lemaire (1878-?). Mathieu en Anna hadden één zoon.

Mathieu’s vader had een atelier met Pierre Cuypers (2). Mathieu heeft ook gestudeerd onder deze Cuypers. Petrus Josephus Hubertus (Pierre) Cuypers (1827-1921) zou de eerste Nederlandse architect met internationale faam worden. Naast ruim 100 kerken ontwierp Cuypers het Rijksmuseum en het Centraal Station van Amsterdam (3).
In het atelier van Cuypers leerde Lauweriks bovendien zijn levenslange vriend kennen die ook bekend is geworden: Karel Petrus Cornelis (Karel) de Bazel (1869-1923) (4). De Bazel is vooral bekend als een van de voorlopers van De Stijl (samen met Berlage), maar hij was ook graveur, tekenaar, meubelontwerper, tapijtontwerper, glaskunstenaar en boekbandontwerper.

Lauweriks paste prima in dit plaatje, ook hij ontwierp van alles. Lauweriks en De Bazel waren actief in de Theosofische Vereniging. Zo actief zelfs, dat ze zelf een loge hebben opgericht.

De Vâhana loge was op 19 november 1896 opgericht door de grafisch ontwerper en architect Mathieu Lauweriks en de architect Karel de Bazel. Deze waren sinds 31 mei 1894 lid van de Nederlandsche Theosophische Vereeniging.

Zo is te lezen in Theosofia 109/6 (december 2008) (5).

Anderen (6) noemen die Vâhana loge een “kunstenaarsloge” waaruit weer een school zou voortkomen waarop Lauweriks zelf les gaf.

In 1904 vertrok Lauweriks naar Duitsland om in 1916 weer terug te keren naar Nederland. In 1931 werd de Vâhana loge opgeheven. (7)

Op zich is dit niet verrassend. Zowel Lauweriks als De Bazel worden genoemd als inspiratiebronnen voor de (Amsterdamse) School en bijvoorbeeld Theo van Doesburg. In deze stromingen waren meer mensen geïnteresseerd in alternatieve zienswijzen en er was zeker ook invloed van Theosofie.

In Duitsland heeft Lauweriks les gegeven aan de Kunstgewerbeschule in Düsseldorf en meegeholpen aan het stichten van een kunstenaarscommune in Hagen (waarvan hij de huizen ontwierp) (7).

Over Vrijmetselarij wordt nergens gesproken. Ik heb maar één verwijzing gevonden:

Met Lauweriks hield De Bazel ernstige gesprekken. De onderwerpen strekten zich uit over een veel breder terrein dan bouwkunde en kunstnijverheid: filosofie, religie, politiek. Ze voelden zich aanvankelijk aangetrokken tot de ethisch-anarchistische beweging rond Frederik van Eeden en diens commune Walden (in 1906 zou De Bazel er een ‘chocoladewerkplaats’ voor ontwerpen), later tot esoterie en mystiek, vrijmetselarij, en vooral tot theosofie. (8)

Hetzelfde artikel stelt dat het toetreden tot de Theosofische Vereniging van Lauweriks en De Bazel tot een breuk leidde met de “oerkatholieke Cuypers”.

Wat op zich wel apart is, in het verzamelwerk De Verleiding van het Vreemde (9) schrijft niemand minder dan Anton van de Sande, dat Lauweriks een aantal artikelen schreef over de Kathedralenbouwers en dat in een artikel over Vrijmetselarij en de Katholieke Kerk. Het lijkt er niet op dat Van de Sande heeft opgemerkt dat Lauweriks (hoogstwaarschijnlijk) Vrijmetselaar was.

Hoe dan ook, met het voorgaande in het achterhoofd is het niet onwaarschijnlijk dat de “Lauweriks” die lid werd van de eerste gemengde loge Cazotte, Mathieu was.

Mocht iemand dit kunnen bevestigen of ontkennen, dan is alle informatie uiteraard welkom. Het zou leuk zijn als er meer informatie is over het eventuele lidmaatschap. Hij zou lid zijn geworden van Cazotte. Ik kom zijn naam niet tegen bij andere loges, maar het kan natuurlijk zijn dat hij zijn lidmaatschap heeft beëindigd toen hij naar Duitsland verhuisde. Kort na zijn terugkeer naar Nederland in 1916, scheidde de loge Cazotte zich met twee andere loges af van Le Droit Humain. Of Lauweriks toen nog lid was, is niet bekend. Dat hij in Duitsland lid is geweest van een loge is niet waarschijnlijk. De gemengde Vrijmetselarij zou pas in 1921 Duitsland bereiken.
Informatie is welkom.

Klik ook op de links in de noten voor meer biografische informatie.

Noten:

(1) Broeders en Zusters 100 Jaar Gemengde Vrijmetselarij door Ank Engel (2004)
(2) https://nl.wikipedia.org/wiki/Mathieu_Lauweriks
(3) https://nl.wikipedia.org/wiki/Pierre_Cuypers
(4) https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Bazel
(5) http://www.theosofie.nl/tijdschrift/edities/2008/6/Wie%20was.pdf
(6) https://www.archined.nl/2006/09/van-lauweriks-tot-mondriaan
(7) http://www.tijdruimte.nl/artikelen/esoterie/Theosofie.htm
(8) http://www.onsamsterdam.nl/component/content/article/15-dossiers/315-stadsarchief-naar-de-bazel-5 
(9) Metamorfosen. Studies in religieuze geschiedenis V – De verleiding van het vreemde, katholieke eigenzinnigheid in de twintigste eeuw onder redactie van Judith de Raat, Gian Ackermans en Peter Nissen (2002). De bedoelde tekst van Van de Sande heet Een verboden vrucht. Vrijmetselarij en katholieken rond 1900.

Een korte biografie met een foto van Lauweriks en zijn gezin vind je hier:
http://elzendaalarchitectuur.wikia.com/wiki/Lauweriks,_Johannes_Ludovicus_Matheus