Een geschiedenis van de N.G.G.V.

Dat de geschiedenis van de gemengde Vrijmetselarij niet altijd over rozen ging, blijkt uit de oprichting van de N.G.G.V. (Nederlandse Grootloge der Gemengde Vrijmetselarij) in 1960. Aardig wat van de vuile was heeft zelfs haar weg gevonden naar het internet. Aangezien deze informatie toch al online te vinden is (1) en verder zoeken ook nog wat andere informatie oplevert, hierbij een korte geschiedenis van de N.G.G.V.

Vrijmetselaarsgilde.eu

Op deze website staan een paar stukken die betrekking hebben op de N.G.G.V.

Op het Zomer Sint Jan 1960 is er een brief opgesteld waarin wordt gesteld dat op 11 mei in Amsterdam de “konstitutie plaats vond” van een nieuwe gemengde orde. Deze nieuwe grootloge “omvat thans 6 regelm:. samengestelde werkplaatsen, te weten:”

• Loge “MA-AT” – O. Amsterdam. O.°.Amsterdam.
• Loge “De Ruwe Steen” – O’. Amsterdam. O.°.Amsterdam.
• Loge “Pythagoras” – O’. Rotterdam.
• Loge “Vrijheid”- O’. Rotterdam.
• Loge “Die Zauberflöte” – O.’. Utrecht.
• Loge “Broederschap” – O.’ ’s Gravenhage

De voorbereiding tot vorming van Loges in andere Oostens verkeert in een meer of minder ver stadium van ontwikkeling, tevens zijn reeds met enkele andere mac.°. lichamen vriendschappelijke betrekkingen aangeknoopt.

Van deze loges bestaat alleen Pythagoras nog. Hierop kom ik terug.

De genoemde brief noemt vijf geleerde lessen waaruit op te maken is dat er mensen waren die niet blind de orders van de Opperraad van Le Droit Humain uit Parijs wilden volgen en dat er niet netjes is omgegaan met de geschillen die uit deze situatie ontstonden.

Er volgen een algemene en beginselverklaring waarin onder andere te lezen staat dat lidmaatschap mogelijk is van 23 jaar en dat de nieuwe orde een “wereldorde [erkent] geleid door een “Kracht” symbolisch voorgesteld als de O:.B:.d:.H:.”

De werkplaatsen werken in de “drie blauwe of Johannesgraden” en “een kollege van Hoge Graden” wordt nog ingesteld. Deze zal “binnen de Grootloge” vallen, maar “daarin geen zeggenschap hebben”. Dit is duidelijk voortgekomen uit het ongenoegen van sommige leden in de structuur van Le Droit Humain waarin de hogere graden het bestuur vormen.

Heel broederlijk wordt gesteld: “er is een broederk.°., waarvan alle Zz.°. en Bb.°., waar ook ter wereld en onder welke jurisdiktie ook, onverbrekelijk deel uitmaken”. Dit lijkt er op te duiden dat de N.G.G.V. ook de organisatie waaruit zij is getreden, erkent. Andersom zou dat nog duren tot 2001.

Alle Vrijmetselaren worden uitgenodigd voor het Zomer Sint Jan. De brief is ondertekend door “Ing. A.J.W. Davenschot”.

Bij Le Droit Humain werd kennelijk minder broederlijk gereageerd, want dezelfde website heeft ook een brief waarin Davenschot als secretaris reageert op een niet malse typering van de afgescheiden leden in het officiële Bulletin van Le Droit Humain.

Er volgt een brief uit februari 1963, naar het schijnt gericht aan bevriende (of bevriend gewenste) organisaties waarin wordt gesteld dat het ledental van de N.G.G.V. “gestadig toeneemt” en de lezer wordt gewezen op de mogelijkheid zich te abonneren op het maandblad De Keten. Drie jaar eerder was er nog sprake van “Het als Loge-orgaan begonnen blad “Pythagoras” zal voortaan Orde-orgaan worden.”

Vervolgens wordt gewezen op de oprichting van de internationale samenwerkingsorganisatie Catena waar de N.G.G.V. “tezamen met reeds bestaande Grootloges in Duitsland en Oostenrijk” mee aan de wieg stond.

Het laatste stuk dat op de bedoelde website te vinden is, is een brief van een gewezen Groot Opziener van de N.G.G.V. aan een zekere “Br:. Bakker” uit 1997 waarin een geschiedenis van de N.G.G.V. wordt geschetst.

De geanonimiseerde schrijver noemt dezelfde loges die betrokken waren bij de oprichting, maar voegt nog toe: “Loge Vrijheid ontstaat tijdens het conflict dat tot afscheiding leidt en gaat vrij snel ter ziele.”
Wikipedia (2) lijkt te suggereren dat deze in 1952 is (terug) opgegaan in een Le Droit Humain loge met dezelfde naam (of zich heeft aangesloten bij LDH). Verderop komen we meer te weten over het lot van deze loge.

Uiteindelijk zouden in 1997 (dus inmiddels 37 jaar na de oprichting) de volgende loges actief zijn geweest:

• Pythagoras, Rotterdam, nr. 1;
• De Hoeksteen, Utrecht, nr. 8;
• Plato, Den Haag, nr. 11.;
• Phoenix, Den Haag, nr. 12;
• Fidility, London, nr. 13;
• Stuart Lodge, Falkirk, nr. 14;
• Lodge Of Saint Endrew, Edinburgh, nr. 15;
• Pentagram, Amsterdam, nr. 3;
• Jan Amos Comenius Nr.17 Maastricht. Opgericht 17/3/1990.

Op een paar punten volgt toelichting.
“Pentagram is een voortzetting van leden van loge “De Ruwe Steen” die bij de uittreding uit de NGGV buitenspel zijn gezet. Vandaar het registernummer 3″.
Phoenix is op 5 april 1973 ontstaan uit leden van de Le Droit Humain loges George Martin en St. Germain en sloten zich op 10 april 1974 aan bij de N.G.G.V.

Daarnaast zou er een loge “The Rising Star” in Utrecht werken die bestond uit leden afkomstig uit Pentagram. Deze loge werkte onder het Britse “The Order of Ancient Freemasonry for Men & Women”. Dit vond plaats in 1992.
Dit is wel een beetje een apart verhaal. De drie genoemde Britse loges zijn opgericht onder de N.G.G.V. en Wikipedia (2) stelt dat de N.G.G.V. heeft geholpen een orde op te richten, en wel “the Order of Ancient Freemasonry for Men and Women”! Het is nog voor te stellen dat toen er een derde Britse loge was, er genoeg loges waren voor een eigen organisatie, maar het is wel apart dat die nieuwe organisatie die met hulp van de N.G.G.V. is opgericht vervolgens een Nederlandse loge start met ex-leden van de N.G.G.V.
Over die organisatie kan ik trouwens niks vinden op het wereldwijde web. Bestaat ze niet meer of is de naam veranderd?

Er worden in de stukken op Vrijmetselaargilde.eu ook loges genoemd die niet meer bestaan:
“Zauberflöte Nr. 2 Utrecht. Na een rumoerige geschiedenis en bijna sluiting wordt de loge voortgezet onder de huidige naam “De Hoeksteen” onder registernummer 8.” “
“De Ruwe Steen Nr. 3 Amstelveen.
Na een conflict over het ontslag wegens onjuist gedrag in het buitenland, van een lid door de Grootmeester zonder toepassen van hoor en wederhoor en overleg met de loge treedt de loge na onbenullige escalatie per 12 februari 1986 uit de NGGV en gaat zelfstandig verder. Later vindt heraansluiting bij LDH plaats. De datum van heraansluiting is u bekend.”
“Ma-at Nr. 4 Amsterdam. Bestaat niet meer.”
“Broederschap Nr. 5 Den Haag. Bestaat niet meer.”
“Eos Nr. 6 Den Haag. Bestaat niet meer.”
“Quatuor Coronati Nr. 7 Den Haag. Bestaat niet meer.”
“Egalite Nr. 9 Den Haag. Bestaat niet meer.”
“Humanite Nr.10 Den Haag. Bestaat niet meer.”
“Pergamus Nr.16 Den Helder. Mislukte poging om via driehoek Pergamus onder leiding van loge “De Ruwe Steen” een loge te openen in Den Helder.”

De schrijver stelt verder dat Catena is opgericht samen met de Duitse en Oostenrijkse tak van Humanitas, waar binnen ook een internationale organisatie voor de voortgezette graden moest komen.

In 1985 werd de N.G.G.V. van een andere internationale organisatie C.L.I.P.S.A.S. en hij haalt een anekdote aan waarbij de Grootmeester van de N.G.G.V. tot ongenoegen van de Nederlandse vertegenwoordiger van Le Droit Humain Nederland in het Oosten zat (als ‘hoogwaardigheidsbekleder’) tijdens een bijeenkomst bij Le Droit Humain België. Aangezien deze federatie ook lid was van C.L.I.P.S.A.S., erkende LDH België de N.G.G.V. wel.

Om het nog ingewikkelder te maken, zowel de Nederlandse federatie van LDH als de N.G.G.V. erkenden het in 1918 van LDH afgescheiden N.V.V.V. (Nederlands Verbond Van Vrijmetselaren) en andersom en visiteerden dus bij elkaar. N.G.G.V.’ers en Nederlandse leden van LDH kwamen elkaar daar tegen terwijl die twee organisaties elkaar tot op dat moment nog niet erkenden.

In 1992 werd de N.O.G.V. (de organisatie voor de voortgezette graden) volledig gescheiden van de N.G.G.V. en wordt toegelicht dat een N.G.G.V. lid die de graad van Meester Metselaar heeft, kan verzoeken lid te worden van de N.O.G.V., waarbij het “weigeren van de voordracht vindt niet lichtzinnig plaats” vond. Dat is anders dan bij Le Droit Humain waar de leden steeds voor de volgende graad gevraagd worden wat vriendjespolitiek in de hand werkt.

De schrijver had graag gezien dat er in Nederland één organisatie voor gemengde Vrijmetselarij zou ontstaan, maar “[h]elaas lijken maçonnieke wonden slechter te helen dan profane wonden.”

Tussenstand

Ondertussen zijn we weer een paar jaar verder. Op de website van de N.G.G.V. worden de volgende loges genoemd:

• Arcade (Amsterdam-Amstelveen) (2017);
• Arcade (Breda) (2015);
• De Hoeksteen (Utrecht) (1969);
• La Liberté (Delft) (2011);
• Phoenix (Den Haag) (1973);
• Plato (Den Haag) (2014) (heeft een aantal jaren gewerkt onder de naam Corona);
• Pythagoras (Rotterdam-Gouda) (1915).

Wikipedia (2) biedt wat toelichting:

• Arcade Amsterdam is de opvolger van Pentagram;
• Corona is de voortzetting van Plato.

Wat op Wikipedia niet klopt, is dat Jan Amos Comenius (1990) nog wordt vermeld, terwijl deze loge is overgegaan naar de Verenigde Vrijmetselaars Loges Nederland.

Want na een tijd rust, zijn er nog twee keer problemen geweest binnen de N.G.G.V. In 2014 verlieten leden de orde en stichtten de onafhankelijke loge Ishtar die later weer hun “zusterloge” Ziggurrat oprichten. Bovendien verlieten veel leden in 2017 de N.G.G.V. om de nieuwe orde V.V.N.L. op te richten waar ietwat vertraagd ook de loge Jan Amos Comenius zich bij aansloot.

100 Jaar loge Pythagoras

Het genoemde boekje dat is uitgegeven naar aanleiding van het eeuwfeest van de loge Pythagoras biedt nog wat inzicht in de begindagen van de N.G.G.V. De geschiedenis van de loge wordt verteld in anekdotes / verhaaltjes waarvan niet helemaal duidelijk is hoe historisch ze zijn.

Er wordt gezegd dat er gesprekken gaande zijn met Le Droit Humain, maar dat deze moeizaam verlopen. “De problemen met LDH begonnen eind jaren vijftig. Wat nou de exacte aanleiding was weet ik niet meer precies, maar de emoties liepen hoog op, dat weet ik wel! Het is nou eenmaal zo dat wij vrijmetselaren graag onze eigen weg zoeken en dat kan wel eens tot botsingen leiden met diegenen die op de regeltjes moeten letten, zeker als die regeltjes uit Parijs komen”.

Het boekje vervolgt:

Maar waar het op neerkomt is dat in 1960 de spanningen tussen Pythagoras en LDH op bleven lopen en in de loop van dat jaar hun hoogtepunt bereikten. In februari hadden we met zijn allen nog gefeest vanwege de heroprichting van de loge Vrijheid, waar flink wat mensen van Pythagoras mee hebben geholpen of zelfs lid zijn geworden. Er waren nu twee loges in Rotterdam omdat we loge Vrijheid van Dordrecht naar Rotterdam gehaald hadden. […]

Maar toen ontplofte het conflict met LDH wat onder andere te maken had met de verdeling van gelden ter delging van geleden oorlogsschade, maar natuurlijk was er een diepere oorzaak dan dat. In het conflict werden drie leden van Pythagoras uit hun lidmaatschap ontzet, waarna de overgebleven leden de keuze kregen zich te voegen naar de regels van LDH of niet langer deel te nemen aan de tempelarbeid wat denkelijk de eerste stap zou zijn naar royement. Op 26 maart 1960 werd de loge Pythagoras sluimerend verklaard. […]

Loge Vrijheid was nog niet sluimerend verklaard. Br:. Davenschot, een vooraanstaand broeder van Pythagoras en daar van loge Vrijheid, kon daarom op 2 april het woord voeren in een bestuursvergadering van LDH met afvaardigingen van de loges. Hij schaarde zich in een emotioneel betoog achter de leden van de loge Pythagoras en bezegelde daarmee het lot van loge Vrijheid. […]

Op 11 mei 1960 vond de constitutie plaats van de orde waar we nu onder werken, de Nederlandse Grootloge der Gemengde Vrijmetselarij. U kunt zich voorstellen wat een koortsachtig overleg hiervoor moet hebben plaatsgevonden! Zes loges sloten zich vanaf het begin bij onze orde aan: Ma-at en De Ruwe Steen uit Amsterdam, Die Zauberflöte uit Utrecht, Broederschap uit Den Haag en natuurlijk Pythagoras en Vrijheid uit Rotterdam. Een nieuwe obediëntie was geboren! In twee maanden tijd! […]

De jaren zestig en zeventig klonken in de loge Pythagoras door. Het gevolg is een toenemende hang naar het esoterische, de psychologie en de psychiatrie. Carl Jung zal wellicht de meest geciteerde persoon in de bouwstukken zijn geweest. Dat neemt niet weg dat andere leden veel praktischer ingesteld zijn en soms wat moeite hadden met bouwstukken die zij wat zweverig vonden. Binnen de NGGV is men druk bezig met het opzetten van twee nieuwe loges.

Dit verhaal is geplaatst in 1961.
Het boekje geeft een leuke inkijk in de geschiedenis van de loge en noemt ook verschillende namen. Het is niet heel specifiek over de N.G.G.V., maar als je interesse hebt in wat geschiedenis, kun je dit boekje bestellen bij de uitgeverij Fama.

In De Voetsporen van Rakoczy

Een wat indirecte bron van informatie biedt het boekje dat in 2011 werd uitgebracht vanwege het eeuwfeest van de loge Rakoczy. Deze loge behoort bij de eerste loges die zich afscheidden van Le Droit Humain in 1918 en vormt al jaren de enige loge werkend onder het Nederlands Verbond Van Vrijmetselaren (N.V.V.V.).

Nadat de schrijfster stelt dat in 1976, dus 58 jaar na de afscheiding, de wederzijdse erkenning tussen de N.V.V.V. en LDH eindelijk een feit was, volgt er een kort stukje over de N.G.G.V. Volgens Keus lag de oorsprong van het conflict binnen LDH bij de loge De Ruwe Steen uit Amsterdam en loge Vrijheid “raakte verward in dit web”. De oprichtingsdatum van de N.G.G.V. klopt, maar Keus noemt als plaats Utrecht, terwijl uit de stukken blijkt dat dit Amsterdam was.

Hoe dan ook: “Uit de notulen van de loge ‘Rakoczy’ uit die tijd kan worden opgemaakt, dat haar leden door deze gebeurtenissen volkomen waren verrast. De loge onderhield toen geen banden met leden van de loges van ‘Le Droit Humain’, maar het bestuur had gedacht dat de zes uitgetreden loges toch minstens voor advies en steun bij hen zouden aankloppen.”

Het moet echter gezegd: toen de nieuwe grootmacht eenmaal was opgericht, is het wederzijds visiteren pas goed op gang gekomen. Reeds in het najaar van 1960 kwam er een verzoek van de nieuwe Nederlandse grootloge om te komen tot nauwere samenwerking waarbij bijvoorbeeld arbeidstafels zouden worden uitgewisseld.

Tot die samenwerking zou het door een afwachtende houding van “het Verbond” nog een paar jaar niet komen.

Toen het ledenaantal van de N.V.V.V. terug liep, is er nog even sprake geweest van het opgaan van de loge Rakoczy in de loge Phoenix van de N.G.G.V., maar zover zou het niet komen. Wel zijn toen de N.V.V.V. loge De Graaf van Welldone te klein werd om zichzelf in stand te houden, de overbleven leden overgegaan naar de loge De Hoeksteen van de N.G.G.V.

De Keten

Eerder in dit verhaal kwam het N.G.G.V. blad De Keten ter sprake. Veel van wat gedrukt wordt, komt op enig moment een keer op ‘de markt’, zo ook De Keten. Het was een gekopieerd en geniet bundeltje A4-blaadjes met voornamelijk korte artikelen. Veel geschiedenis van de N.G.G.V. is er niet uit te halen, behalve dan misschien de namen van Grootmeesters en andere functionarissen en leden. Uiteraard ook de namen van loges, want De Keten werd steeds door een andere loge gemaakt. Van de loges die niet meer bestaan die worden vermeld in de stukken op Vrijmetselaarsgilde.eu kom ik alleen De Ruwe Steen tegen tot 1985. Zoals we zagen verliet de loge een jaar later de N.G.G.V. De andere genoemde loges zijn waarschijnlijk voordat men met De Keten begon al ter ziele gegaan, ergens begin jaren 1970.

Afsluiting

Nu is het voorgaande natuurlijk niet altijd echt een leuk verhaal. Uiteraard is het zo dat als alles wel ‘koek en ei’ is, dit geen ‘nieuws’ is en er weinig over naar buiten komt. Hoogtepunten uit de geschiedenis van de N.G.G.V. zijn ongetwijfeld het mede oprichten van Catena (hoewel deze organisatie ook weer werd verlaten), het lidmaatschap van C.L.I.P.S.A.S. en het organiseren van het congres in 2016 en het mee oprichten van een Britse obediëntie.
Bovendien blijkt uit het Catena verhaal en een aardige lijst opgerichte loges, dat de N.G.G.V. in haar beginjaren erg actieve leden had.
Ook het jaar 2015 waarin de “grensloge” Arcade, Breda werd opgericht en de loge Pythagoras haar eeuwfeest groots vierde in de duinen en ook een leuk boekje uitbracht voor deze gelegenheid was een mooi jaar voor de N.G.G.V.
Natuurlijk werd in 2011 ook nog de loge La Liberté opgericht.

Over Arcade Breda valt ook nog wel iets te zeggen. Deze loge heeft leden uit België en Nederland, zowel mannen als vrouwen en deze loge is dus erg letterlijk “gemengd” wat ongetwijfeld een bijzondere sfeer oplevert.

De geschiedenis van de N.G.G.V. bevat een paar namen van mensen die misschien nog eens een biografietje waard zijn, maar dat zal voor een andere keer zijn.

Ten slotte vond ik nog een oud logo van de N.G.G.V.

---

(1) Vrijmetselaarsgilde.eu (bezocht op 4 oktober 2019)

(2) nl.Wikipedia.org (bezocht op 4 oktober 2019)